سیدعباس میرهاشمی، عضو شورای سیاستگذاری شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، بینالمللی شدن این رویداد هنری را یک ضرورت میداند که مستلزم زمان و برنامهریزی است.
به گزارش ستاد خبری شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، سیدعباس میرهاشمی، هنرمند شناختهشده رشته عکاسی که سال گذشته دبیرکلی پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر را برعهده داشت، امسال نیز به عنوان عضو شورای سیاستگذاری در جشنواره شانزدهم حضور دارد.
او به تازگی درباره کم و کیف برگزاری شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر و رویکردهای این دوره گفتوگویی را با خبرگزاری با «ایلنا» انجام داده است که در ادامه، مشروح آن را ازنظر میگذرانید:
با توجه به حضورتان در جشنواره «هنرهای تجسمی فجر» طی سالهای گذشته تا امروز، وجود این جشنواره از چه جهاتی مهم است؟
همانطور که میدانید امسال شانزدهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی فجر برگزار میشود. این رویداد در پانزده سال گذشته بر اساس طرحی که آقایان دکتر گودرزی، ابراهیم حقیقی و غلامعلی طاهری زحمت کشیدهاند و آن را به اداره کل هنرهای تجسمی ارائه کردند، پایهگذاری شده است. در ادامه هم مسئولان به برگزاری آن همت گماشتند و برای برگزاری بهتر آن تلاش کردند. به هرحال جشنواره هنرهای تجسمی فجر طی دورههای گذشته، فراز و فرودهایی داشته است.
آیا این سیر صعودی بوده یا به لحاظ ساختار و کیفیت، روندی نزولی را پیش گرفته؟
باید بگویم بر اساس اتفاق فکری که وجود داشته، این رویداد تا به امروز مسیر رو به رشدی را طی کرده است. جشنواره هنرهای تجسمی فجر هرسال بر اساس نیازها و شرایط موجود برگزار شده و به همین واسطه در هر دوره تغییر و تحولاتی داشته است. آنچه که امروز شاهدش هستیم، گسترش موضوعی این رویداد و تعدد رشتههاست. دبیران و دیگر عوامل برگزاری، طی سالهای گذشته برای گسترش و تکامل جشنواره تلاش کردهاند و در این میان، تهمیداتی به کار گرفته شده است. اما آنچه به صورت کلی مورد توجه بوده، ایجاد یک قالب مشخص برای جشنواره است. ما در دورههای اول جشنواره رشتههای کمی را داشتیم و هرچه زمان گذشته بر تعداد رشتهها افزوده شده است.
از بخشهای مهمی بگویید که طی دورههای اخیر به جشنواره هنرهای تجسمی فجر افزوده شدهاند. البته این اتفاق به ندرت رخ داده است.
ما طی دو دوره گذشته بخش «تجسم هنر» را داشتیم که بخشی جدید محسوب میشود. البته طی ادوار گذشته نیز به این مقوله نیمنگاهی وجود داشته، اما به عنوان بخشی مستقل به آن پرداخته نشده است. پیش از برگزاری دو دوره آخر، یعنی چهاردم و پانزدهم، روی بخش جدید «تجسم هنر» تمرکز شد و در ادامه با قرار دادن آن در کنار دیگر بخشهای جشنواره، مورد توجه هنرمندان شرکتکننده نیز قرار گرفت. حال، میتوان گفت «تجسم هنر» یکی از بخشهای ثابت و با اهمیت جشنواره هنرهای تجسمی فجر است که علاوه بر دوره شانزدهم در دورههای آینده نیز آن را خواهیم داشت.
که باید خیلی زودتر چنین بخشی به جشنواره هنرهای تجسمی فجر افزوده میشد. از دیگر اتفاقات بگویید.
بله، درست است اما باید سازوکاری برای ایجاد این بخش طراحی میشد که حال این اتفاق افتاده. اتفاق دیگر این است که جشنواره هنرهای تجسمی فجر در دیگر استانها هم برگزار شد. به نظرم برگزاری جشنواره در شهرستانها نوعی ابتکار است که میسر شده. همین دخیل کردن هنرمندان استانها و شهرهای دیگر در جشنواره بزرگ و مهمی چون هنرهای تجسمی فجر، اتفاق مثبتی است که به این واسطه میسر شده است. به هرحال با جشنواره بزرگی مواجهیم و این رویداد باید آوردههای ارزشمند و مهمی را برای ما و هنرمندانمان داشته باشد.
در بخشهای جنبی چطور؟
بخشهای جنبی جشنواره هم گسترش خواهند یافت. بخشهایی داریم که اکنون برای توضیح درباره آنها حضور ذهن ندارم اما میتوانم بگویم بخشهای جنبی جشنواره امسال براساس الزامات فرهنگی و هنری متنوع خواهند بود. مثلا اینکه امسال بخش «کتابت» را داریم و تلاشمان این است رشتههای دیگری را هم به عنوان بخشهای جدید به جشنواره شانزدهم اضافه کنیم. در دورههای گذشته مروری بر پوسترهای ادوار قبل داشتیم و در مجموع، چنین اقدامات و مباحثی مانند قبل در برنامه جشنواره امسال هم قرار دارد.
به نظر میرسد به جز «کتابت» لازم است هنرهای خالص و باهویتی چون «تذهیب»، «خوشنویسی»، «نگارگری» و... را بیش از پیش مورد توجه قرار دهیم و از این نظر، جشنواره بهترین بستر برای پرداختن به هنرهای با هویتتر و مهجورتر است.
با شما موافقم و البته این تاکیدها و توجه به دیگر هنرها از سوی مسئولان و برگزارکنندگان جشنواره وجود دارد. باید گفت جشنوارههای فجر در واقع بزرگترین رویدادهای هنری کشور هستند و جشنواره هنرهای تجسمی فجر هم از این دستهبندی مستثنی نیست و رویدادی ملی محسوب میشود. همین ملی بودن، روند پیش رو را حساسیت و اهمیت بیشتری میبخشد. جدا از اینها امیدوارم همانطور که این رویه ملی وجود دارد به جشنواره نگاهی بینالمللی هم داشته باشیم و به زودی شاهد رویدادی بینالمللی و ملی باشیم.
اتفاقا یکی از سوالات مهم، برگزار کردن جشنواره هنرهای تجسمی فجر به صورت گسترده و بینالمللی است. این اتفاق در دوره شانزدهم رخ خواهد داد؟
همانطور که گفتم نسبت به این اتفاق امیدوارم و تلاش داریم تا بخش بینالملل جشنواره هم فعال شود. بدون شک این اتفاق باید رخ دهد تا به این واسطه از رویدادهای بینالمللی و هنرمندان دیگر کشورها هم برای کیفی کردن فعالیت عزیزان خودمان در داخل کشور بهره ببریم.
به طور مشخص در شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، بخش بینالملل خواهیم داشت؟
باید بگویم که برای افزودن چنین بخشی به جشنواره، به برنامهریزیهای جدی نیاز داریم. اگر بخواهیم بخش بینالملل را طی یک روند منطقی برگزار کنیم و از وجود آن توفیق و بهره ببریم، به زمان و برنامهریزی نیازمندیم. این درحالی است که دبیرخانه معمولا کار خود را چند ماه پیش از برگزاری جشنواره آغاز میکند. امیدوارم این زمان و امکان میسر شود. البته باید بپذیریم که در جشنواره هنرهای تجسمی فجر با یک یا ده رشته مواجه نیستیم و تعداد رشتهها بیش از اینهاست. از طرفی کثرت هنرمندان درجه یک و بینالمللی (صرفا در حوزه تجسمی) بیش از حد تصور است. همه این موارد، وجود زمان بیشتر برای نتیجهگیری مثبت را شدت میبخشد. ما با تعدد رشتهها در عرصه هنرهای تجسمی مواجهیم و در دنیا رشتههای منحصر به فردی داریم که باید نگاهمان به آنها خیلی جدی و تخصصی باشد. برای رسیدن به این هدف و برگزاری جشنوارهای «بینالمللی» به نگاهی «فراملی» نیاز داریم.
با وجود بخش بینالملل، هنرهای «ایرانی» و «ایرانی اسلامی» به واسطه ارتباطات ایجاد شده، بیش از قبل به هنرمندان دیگر کشورها معرفی خواهد شد. به نظر میرسد هنرهایی چون «خوشنویسی»، «نقاشیخط»، «تذهیب» و «کتابت» هنوز آنطور که باید به جهانیان معرفی نشدهاند.
بله، قبول دارم. به طور مثال «نگارگری» ما این ظرفیت را دارد که در دنیا مخاطبان جدی داشته باشد. برای معرفی این هنر و هنرهای دیگری که به آنها اشاره کردید، باید برنامهریزی داشته باشیم و قواعد لازم را به کار بگیریم.
در نهایت، طی همین روند است که میتوانیم در بازارهای جهانی دیده شویم.
قطعا همینطور است. باید بگویم برگزاری جشنوارهها آن هم در ابعاد بینالمللی، پایه حضور و فعالیت در بازارهای جهانی است. به طور کلی جشنوارهها با توجه به جایگاه و سطحی که دارند، بسترهای مناسبی برای حضور در بازارهای جهانی به حساب میآیند و ما هم باید به نوبه خودمان به این مهم توجه داشته باشیم. قاعدتا ارائه آثار باکیفیت موجب معرفی بهتر هنرهای تجسمی ما خواهد شد.
شاید بتوان گفت در اغلب دورههای جشنواره هنرهای تجسمی فجر، نگاه متولیان به چهارچوب و نوع برگزاری متعصبانه نبوده است. گاه دیدهایم که قالبهای جدیدی ایجاد شده و در نوع برگزاری و طراحی بخشهای مختلف، تمهیداتی نویی اتخاذ شده است. به نظرتان در این راستا چقدر با رویدادهای جهانی همسو بودهایم و برای برگزاری بهتر جشنواره فجر، جشنوارههای معتبر جهانی را الگو قرار دادهایم؟
ما رویدادها و فعالیتهای مشابه را به طور مستمر مرور میکنیم. اتفاقا سال گذشته بود که جشنوارهها و رویدادهای هنری جهانی را مورد مطالعه جدی قرار دادیم. تلاش کردیم اتفاقات هنری سراسر دنیا را ارزیابی کرده و بر همین اساس، جشنواره هنرهای تجسمی فجر را بهروز کنیم. بدون شک در جشنواره امسال هم این نگاه، مطالعات و مرورها برای برگزاری بهتر جشنواره وجود دارد و اعضای دبیرخانه برای رسیدن به این مقصود، تلاش میکنند و مشغول به کار هستند. به واسطه همین کارهاست که میتوانیم گستره روابطمان را بالاتر ببریم و ارتباطات بیشتری ایجاد کنیم. در نهایت، باید تاکید کنم هرآنچه در این گفتوگو دربارهاش حرف زدیم، با تلاش فراوان حاصل خواهد شد.
کیفیت کار تیم برگزاری جای خود دارد اما موضوع دیگر، زمان و فرصت کافی برای پرداختن به امور مربوط به جشنواره است. به نظرتان اعضای دبیرخانه و شورای سیاستگذاری امسال برای برگزاری جشنوارهای بهتر، کارشان را به موقع آغاز کردهاند؟
اگر واقعیتش را بخواهید، باید بگویم پرداختن به امور مهم اینچنینی با توجه به تاکیدها و حساسیتِ رویداد، بیش از یک سال زمان میخواهد. مشخصا، ایجاد یک جریان برای تولید آثار هنری ظرف چند ماه محدود، میسر نخواهد بود و باید برای آن بیش از یک سال وقت بگذاریم. درکنار همه این موارد، جمعآوری آثار و در ادامه ارائه آنها را هم داریم. میدانید که رشتهها متعدد هستند و تعداد هنرمندان رشتههای مختلف هم بیش از حد تصور است. برای انجام بهتر کارها و رسیدن به نتایج بهتر، باید روی برنامهریزیها و اهدافی که داریم تمرکز کنیم. اما با همه اینها حداقل زمانی که میتوان برای برگزاری یک جشنواره و فعالیت اعضای دبیرخانه در نظر گرفت، همین زمانی است که برای برگزاری جشنواره امسال در نظر گرفته شده است. قبلتر دوستان زحمت کشیدهاند و فراخوان را منتشر کردهاند تا انشاالله رویدادی درخور هنرمندان کشورمان برگزار کنیم.
طی این سالها همواره برای ایجاد بخشی با عنوان فروش در جشنوارهها مباحثی وجود داشته است. چرا در جشنواره هنرهای تجسمی فجر، روی این ظرفیت کار نشده است؟ شما در این رابطه لزومی احساس نمیکنید؟ لااقل میتوان در مهمترین رویداد هنری کشور، بخش فروش یا حتی حراج درونرویدادی داشت.
شاید نتوان در جشنواره هنرهای تجسمی فجر به سراغ مبحث فروش رفت و این مقوله مهم در چنین ساختاری نگنجد اما بحث فروش و بازار آثار هنری تجسمی، مقولهای بسیار مهم است که نیاز به تدارک زیرساختها دارد و برنامهریزیهای خاص خود را میطلبد. بخش فروش با وجود آثار متعددی که توسط هنرمندان عرصه تجسمی خلق میشود، میتواند به چرخه اقتصاد هنر کمک کند. به طور قطع اگر چرخه اقتصاد هنر ما روان بچرخد، هنرمندان برای ادامه فعالیت، خلق و ارائه آثار بهتر، انگیزه بسیار بیشتری خواهند داشت. به همین واسطه است که هنرمند میتواند جایگاه خود را در عرصههای هنری تثبیت کند. با توجه به آنچه گفتم، تاکید دارم که حتما باید برای ایجاد بازار فروش، سازوکار مشخصی ایجاد شود. در صورت وجود بازار فروش است که بخش عمدهای از آثار ارائه شده به جشنواره هنرهای تجسمی فجر و دیگر رویدادها به سمت بازار میل پیدا خواهند کرد. اگر این سمت و سو وجود داشته باشد، گنجینههای هنری ما، موزهها، نگارخانهها و گالریها رونق خواهند گرفت و به این ترتیب، حتی دیوار خانهها هم به آثار هنری مزین خواهند شد. ما میخواهیم جشنواره بزرگی چون هنرهای تجسمی فجر بتواند الگوی بسیاری از موضوعات و تکنیکها باشد. هرچه بیشتر و بهتر به بازار فروش پرداخته شود به عرصه هنر کمک کردهایم.
از تیم تشکیل شده به عنوان شورای سیاستگذاری جشنواره شانزدهم رضایت دارید؟ اغلب هنرمندان معتقدند سیاستگذاران جشنواره باید خود هنرمند باشند.
من دبیرخانه امسال را فعال و فوقالعاده فعال میدانم و معتقدم حتما با تلاش و کوشش اعضا میتواند شرایط بهتری را برای جشنواره ایجاد کند. هرکدام از دوستان در کارشان تخصص دارند و طی مدت فعالیت دبیرخانه مشورتهای زیادی با همیاری و همکای اعضای شورای سیاستگذاری صورت گرفته است. بدون شک با همین مشورتها و مشاورههاست که اتفاقات خوبی رقم میخورد و جشنواره امسال هم از این امر مستثنی نیست.
اگر ناگفتهای مانده بفرمایید.
با وجود گزینش خوب کادر هنری برای جشنواره شانزدهم، انشاالله در این دوره اتفاقات خوب و درخوری را شاهد خواهیم بود.